Ses Dosyası Formatları

Ses kalitesiyle ilgili temel öğeler.

Ses codec'leri, verileri aktarım için sıkıştıran ve alıcı uçta bu sıkıştırmayı açan programlardır. Hızları, saniyede işlenen bin bit cinsinden ölçülür. "Bit hızı" veya "kbps" olarak bilinir ve bu sayı tek bir formatta bile değişiklik gösterir. Genellikle daha düşük bit hızı, daha küçük dosya anlamına gelir ancak bu, sıkıştırma sırasında daha fazla verinin (sesin) kaybolduğu anlamına da gelir.

Diğer önemli faktörler örnek hızı ve bit derinliğidir. Örnek hızı, saniye başına örnek (sinyal genliği veya "ses") sayısıdır. Bit derinliği, örnek başına bit sayısını ifade eder. Bu sayı ne kadar yüksek olursa ses de o kadar dolgun ve potansiyel olarak daha yüksek olur. 

Kayıplı formatlar.

Kayıplı ses formatları, aktarım sırasında veri kaybeder. Orijinal dosya boyutuna geri sıkıştırılmadıkları için daha küçük olurlar ve bazı ses dalgaları kaybolur. Dosyalar her dışa aktarıldığında bozulduğundan, ses dosyalarını çok sayıda ortamda gönderen sanatçılar ve mühendisler kayıplı formatlar kullanmayı tercih etmez. 

MP3
MP3 (MPEG-1 Ses Katmanı III) kayıplı formatların en popüleridir. MP3 dosyaları çoğu cihazda çalışır ve dosyalar kayıpsız dosyaların onda biri kadar küçük boyutlu olabilir. MP3, tüketiciler için uygundur çünkü ses kaybının çoğu fark edilmez. Ancak bit derinliği söz konusu olduğunda aynısı geçerli değildir. Prodüktör, miks sanatçısı ve mühendis Gus Berry, "MP3 dosyaları en fazla 16 bit olabilir; bu şekilde çalışmak uygun olmaz," diyor. "Kayıt ve miks için en az 24 bit veya daha yüksek bir hızda çalışmak gerekir."

AAC
Gelişmiş Ses Kodlama veya AAC dosyaları (MPEG-4 AAC olarak da bilinir) çok az yer kaplar ve özellikle mobil cihazlar üzerinden veri akışı için idealdir. Müzik dakikası başına 1 MB'den az veri gerektiren ve aynı bit hızında MP3'ten daha iyi ses veren AAC formatı, iTunes/Apple Music, YouTube ve Android tarafından kullanılır.

Ogg Vorbis
Ogg Vorbis, Spotify'ın kullandığı ücretsiz, açık kaynaklı ses codec'idir. Veri akışı için mükemmeldir ancak sıkıştırma bazı veri kayıplarına neden olur. Aynı bit hızında daha iyi ses vermesi nedeniyle, uzmanlarca MP3'ten daha verimli bir format olarak kabul edilir.

Kayıpsız formatlar.

Bu dosyalar, ses kalitesini kaybetmeden orijinal boyutlarına geri sıkıştırılır. Ses profesyonelleri tüm orijinal ses dalgalarını korumak ister, bu nedenle kayıpsız formatları tercih ederler. Bu dosyalar MP3'lerden birkaç kat daha büyük olabilir. Kayıpsız bit hızları, ses kalitesinden ziyade müziğin ses düzeyine ve yoğunluğuna bağlıdır. 

FLAC
Ücretsiz Kayıpsız Ses Codec'i kayıpsız sıkıştırma sunar, ücretsizdir ve açık kaynaklıdır.

ALAC
Apple'ın Kayıpsız Ses Codec'i kayıpsız sıkıştırma sunar ancak yalnızca Apple cihazlarında çalışır.

Sıkıştırılmamış biçimler.

Bu dosyalar kaynaktan hedefe ulaşırken aynı boyutta kalır.

WAV
WAV (Dalga Formu Ses Dosyası) tüm orijinal verileri sakladığı için ses mühendisleri için ideal bir formattır. Yaratıcı prodüktör ve ses miks uzmanı Lo Boutillette, tercih ettiği format hakkında "WAV daha fazla dinamik aralığa ve daha fazla bit derinliğine sahip," diyor. Berry "En yüksek kalite," diyerek hak veriyor. "24 bit, 32 bit, 192 kHz'ye kadar örnek hızına çıkabiliyor ve şimdilerde daha da yüksek olabiliyor." Ortaklaşa çalışıyor ve dosyaları sürekli olarak bir yerden bir yere gönderiyorsanız WAV'ın zaman kodunu saklaması işinize yarar. Bu özellikle, tam senkronizasyonun önemli olduğu video projeleri için yararlı olabilir.

AIFF
İlk olarak Apple tarafından oluşturulan AIFF (Ses Takas Dosyası Formatı) dosyaları, orijinal sesin tamamını saklayan ve MP3'lerden daha fazla yer kaplayan WAV dosyaları gibidir. Mac ve PC'lerde oynatılabilirler ancak zaman kodlarını saklamadıklarından düzenleme ve miksaj için pek de kullanışlı değillerdir.

DSD
Dijital Doğrudan Akış, sıkıştırılmamış, yüksek çözünürlüklü bir ses formatıdır. Bu dosyalar sesi, darbe yoğunluk modülasyonu kullanarak şifreler. Normal bir ses CD'sinden 64 kat daha yüksek örnekleme hızına sahip çok büyük dosyalardır, bu nedenle en üst düzey ses sistemleri gerektirirler.

PCM
Darbe Kod Modülasyonu, CD ve DVD'ler için kullanılır, analog dalga biçimlerini yakalar ve bunları dijital bitlere dönüştürür. DSD'ye kadar bu, tam analog ses kalitesini yakalamaya en yakın yöntem olarak görülüyordu.

Ses bit hızını anlama.

Sesin nasıl dijitalleştirildiğini öğrenin ve yüksek kaliteli sesin ne anlama geldiğini keşfedin. Dijital müzik ve ses dosyalarının bit hızı olarak bilinen bu yönünün dinleme deneyimini nasıl etkilediğini öğrenin.

Müziği, konuşmayı ve sesleri ses verilerine dönüştürme.

Dijital ses, dijital bilgidir. Bu bilgi yoğun veya seyrek, yüksek kaliteli veya düşük kaliteli olabilir.Bit hızı, sese aktarılan verinin miktarını tanımlamak için kullanılan terimdir. Daha yüksek bir bit hızı genellikle daha iyi ses kalitesi anlamına gelir. Yapımcı ve mühendis Gus Berry, "Bit hızı, sesin doğruluğunu belirler." diyor. "Elinizde tüm zamanların en kaliteli ses kaydı olsa dahi bu kaydı düşük bir bit hızıyla çalarsanız çaldığınız yerde kötü bir ses çıkacaktır."

Bit hızını anlamak; ses kaydetmek, üretmek ve dağıtmak açısından kritik önem taşır. Bit hızını gerçekten anlamak için bir ses dosyasını neyin oluşturduğunu ve ne tür ses dosyalarının bulunduğunu da öğrenmeniz gerekir.

Sıkıştırılmamış, kayıpsız ve sıkıştırılmış ses dosyaları.

Yapımcı Peter Rodocker, "Ses dalgalardan oluşur ve ses dosyaları bu dalgaları temsil eder." diyor. "Bu dalgaların ses dosyalarında tekil örnekler aracılığıyla kodlanma şekli, dalga biçiminin belirli bir andaki şeklini ve sıfır noktasından ne kadar uzakta olduğunu içerir." Bu sıfır noktası sessizliktir ve ses dosyalarında bir sesin sessizlikten uzaklığı ölçülür. "Aslında ses dalgalarının bir anlık görüntüsüdür." diyor Rodocker.

Bu anlık görüntüler çok farklı olabilir. Görüntülerin kalite ve netlik açısından farklılık göstermesi gibi,ses dosyası türleride büyüklükleri, ne kadar bilgi içerdikleri ve hangi rolü oynadıkları açısından farklılık gösterir. İstisnalar olsa da sıkıştırılmamış dosyalar en fazla bilgiyi içerir ve bu nedenle en yüksek bit hızına sahiptir. Kayıplı sıkıştırılmış dosyalar genellikle en az miktarda bilgi taşır, dolayısıyla daha düşük bit hızına sahiptir.

Sıkıştırılmamış dosyalar:Bu ses dosyaları çok büyüktür ve ses ekipmanının algılayabileceği tüm olası bilgileri içerir. Sıkıştırılmamış dosya biçimleri arasında WAV, AIFF ve PCM bulunur.

Sıkıştırılmış kayıpsız dosyalar:Bu dosya türleri sıkıştırılmıştır ancak bu sıkıştırma işlemi hiçbir bilginin kaybolmayacağı şekilde yapılır. FLAC, WMA ve ALAC, bu tür dosyalara örnektir. Bu dosyalar sıkıştırılmış dosyalardan daha büyük, sıkıştırılmamış dosyalardan daha küçüktür.

Sıkıştırılmış veya kayıplı dosyalar:Genellikle en küçük dosya türleri olan sıkıştırılmış dosyalar, tamamen gerekli olmayan bazı bilgilerin çıkarılmasıyla oluşturulur. MP3 ve AAC, popüler kayıplı ses dosyası biçimlerine örnektir. Rodocker, "Apple Music ve Spotify'da yayınlanan içerikler genellikle bunlardır." diyor.

Örnekleme hızı ve bit derinliği.

Örnekleme hızı bir saniye içinde alınan ses örneğinin sayısıdır: Yani kayıt ekipmanının sesi bir saniye içinde kaç kez veriye dönüştürdüğünün ölçümüdür. Çoğu dijital ses, ses CD'lerinin de örnekleme hızı olan 44,1 kHz'lik bir örnekleme hızına sahiptir. Bu, kayıt sırasında sesin saniyede 44.100 kere örneklendiği anlamına gelir. Ses çalınırken, donanım sesi saniyede 44.100 kez yeniden oluşturur.

Bu tekil örnekler, taşıdıkları bilgi miktarına göre değişiklik gösterir. Bit derinliği, her örnekteki bit sayısıdır veya bu 44.100 parça sesin her birinin bilgi açısından ne kadar zengin olduğudur.

Yüksek bir örnekleme hızı ve daha yüksek bir bit derinliği, bir ses dosyasındaki bilgi miktarını ve dolayısıyla dosyanın boyutunu artırır. Tıpkı bazı fotoğrafların yüksek çözünürlüğe sahip olması gibi, örnekleme hızı ve bit derinliği yüksek olan ses dosyaları da daha fazla ayrıntı taşır. Daha fazla ayrıntı genellikle daha yüksek bit hızı gerektirir.

En iyi bit hızı yoktur, yalnızca doğru bit hızı vardır.

Bir dosya için doğru bit hızı, o dosyayı ne için kullanmak istediğinize ve sesi iletme yöntemine bağlıdır. Genel olarak, örnekleme hızı ve bit derinliğinin de yüksek olması koşuluyla, yüksek bit hızı kaliteli ses anlamına gelir. Çok genel anlamda, daha fazla bilgi, daha iyi ses kalitesi anlamına gelir.

Ses CD'lerinin bit hızı her zaman saniyede 1.411 kilobittir (kb/sn). MP3 formatının bit hızı yaklaşık 96 ila 320 kb/sn arasında değişebilirken, Spotify gibi akış hizmetlerinin içeriği yaklaşık 96 ila 160 kb/sn bit hızı arasındadır.

Odyofiller yüksek bit hızlarını tercih etse de yüksek hız her zaman daha iyi bir seçenek değildir. Dijital sesinizin darboğazlarla da başa çıkacağını unutmayın. Dinleyiciler bu sesleri indirecek veya fiziksel ses formatlarında dinleyecekse yüksek bit hızlarını kullanmanızda sakınca yoktur. Ancak bu sesler duraksız yayın olarak dinlenecekse verimli bir yayın için bit hızını biraz düşürmeniz gerekir. Bununla birlikte, yaklaşık 90 kb/sn değerinin altına inildiğinde eğitimsiz bir insan kulağı dahi kalitede önemli bir düşüş fark edecektir.

Ayrıca, yüksek bit hızına ve yüksek doğruluğa sahip bir dosya, kaliteli bir donanımda oynatılmadığında anlamsız kalacaktır. Kullanıcılar sesinizi kitlesel üretim ürünü kulakiçi veya kulaküstü kulaklıklarla dinliyorlarsa yüksek doğruluklu sesin sunduğu her şeyi zaten alamayacaklardır. Yüksek kaliteli olarak kabul edilen CD kalitesinde bit hızından en kaliteli ses, 1.411 kb/sn'lik bit hızının sağlayabileceği çok yüksek ve çok düşük frekansları yeterli bir şekilde çalabilecek profesyonel bir ses sisteminde alınacaktır. Çoğu kulakiçi kulaklık ve birçok masaüstü hoparlörü bu frekansları çalamaz.

Doğru bit hızını bulma.

Yeni bir ses projesine başladığınızda, yüksek örnekleme hızında ve bit derinliğinde, mümkün olan en iyi kalitede kayıt almak iyidir. Ses üretirken, dinleyicinizin sesinizle nasıl etkileşime gireceğini düşünerek hareket etmeniz gerekir.

Yine de, herhangi bir türde ses oluşturuyorsanız gelecekteki yeni teknolojilere uyumluluk açısından en kaliteli ses dosyalarınızı bir köşede saklamalısınız. Gelecekteki ses biçimleri daha yüksek bit hızları gerektirebilir ve gelecekteki bağlantılar veya donanımların yüksek doğruluklu ses sağlaması mümkün olabilir. Önümüzdeki on yılda ticari ses donanımının 160 kb/sn'den daha yüksek bit hızlarını çalabilmesi oldukça mümkündür, bu nedenle sıkıştırılmamış eski dosyalarınızı saklayın. Sıkıştırılmamış dosyaları yeni bir formata dönüştürmek her zaman mümkündür.

Ne tür dosyaların kullanılacağını bilmek, ses üretiminin yalnızca bir bölümüdür.

Kaynak: Adobe